घरेलू कामगार

ठळक वैशिष्ट्ये

• ज्याने वयाची अठरा वर्ष पूर्ण केलेली असतील परंतु साठ वर्ष पूर्ण नसतील असे सर्व घरेलू कामगार पात्र असतील.
• घरेलू काम हा प्रामुख्याने महिलांचा व्यवसाय आहे.तो भारतामध्ये वाढायला सुरुवात झाली आहे.

वरील नियम आणि कायदे यांचे मुख्य वैशिष्टे

उदिष्टे

महाराष्ट्र राज्यातील घरेलू कामगारांच्या कल्याणास चालना देण्यासाठी मंडळे स्थापन करण्याकरिता तसेच त्या कामगारांना विविध वित्तीय लाभ देण्यासाठी निधी निर्माण करण्याकरिता आणि त्याच्याशी संबंधित व तदनुषंगिक बाबींकारिता तरतूद करणे इष्ट आहे.

कल्याणकारी मंडळ स्थापनेच्या अंमलबजावणीचा कायदा(भाग ३)

• एक मंडळ किंवा अनेक मंडळे हे एका जिल्या करिता किंवा एक मंडळ हे एकापेक्षा अनेक जिल्याकरिता
• मालक व घरेलू कामगार यांचे प्रतिनिधीत्व करणा-या सदस्यांची संख्या समसमान असेल आणि राज्य शासनाचे प्रतिनिधित्व करणा-या सदस्यांची संख्या हि, मालक व घरेलू कामगार यांचे प्रतिनिधीत्व करणा-या एकूण सदस्य संख्येच्या एक तृतीयांशाहून अधिक असणार नाही.
• घरेलू कामगार कल्याण मंडळ स्थापनेची अधिसूचना महाराष्ट्र सरकारने १ मे २०११ मध्ये दिली.

उदिष्टे

महाराष्ट्र राज्यातील घरेलू कामगारांच्या कल्याणास चालना देण्यासाठी मंडळे स्थापन करण्याकरिता तसेच त्या कामगारांना विविध वित्तीय लाभ देण्यासाठी निधी निर्माण करण्याकरिता आणि त्याच्याशी संबंधित व तदनुषंगिक बाबींकारिता तरतूद करणे इष्ट आहे.

कल्याणकारी मंडळ स्थापनेच्या अंमलबजावणीचा कायदा(भाग ३)

• एक मंडळ किंवा अनेक मंडळे हे एका जिल्या करिता किंवा एक मंडळ हे एकापेक्षा अनेक जिल्याकरिता
• मालक व घरेलू कामगार यांचे प्रतिनिधीत्व करणा-या सदस्यांची संख्या समसमान असेल आणि राज्य शासनाचे प्रतिनिधीत्व करणा-या सदस्यांची संख्या हि, मालक व घरेलू कामगार यांचे प्रतिनिधीत्व करणा-या एकूण सदस्यसंखेच्या एक तृतीयांशाहून अधिक असणार नाही.
• घरेलू कामगार कल्याण मंडळ स्थापनेची अधिसूचना महाराष्ट्र सरकारने १ मे २०११ मध्ये दिली.

लाभार्थी घरेलू कामगार नाव नोंदणी.

• पात्रता: ज्याने वयाची अठरा वर्ष पूर्ण केलेली असतील परंतू साठ वर्ष पूर्ण केलेली नसतील आणि जो कोणतेही घरेलू काम करीत असेल तो प्रत्येक घरेलू कामगार, या अधिनियमान्वये लाभार्थी म्हणून नावनोंदणी करण्याकरीता पात्र असेल.
• नाव नोंदणी अर्ज नमुना च मध्ये, विहित करण्यात येईल (नियम ९(१) अन्वये) आणि तो मंडळाने प्राधिकृत केलेल्या अधिका-याकडे सादर करण्यात येईल.
• लाभार्थीं म्हणून नोंदणीसाठी करावयाच्या अर्जासोबत खालील कागदपत्रे असावीत.
  • रु.३०/ इतके शुल्क चलन / मागणी अधिकर्ष / पोस्टल ऑर्डर / रोखीने भरण्यात यावे.
  • घरेलू कामगाराचा वयाचा दाखला.
  • सध्याच्या मालकाचे प्रमाणपत्र किंवा तो घरेलू कामगार आहे हे नमूद करणारे लाभार्थीचे प्रतिज्ञापत्र.
  • रहिवाशी दाखला.
  • घरेलू कामगाराच्या पासपोर्ट आकाराच्या छायाचित्राच्या तीन प्रती.
  • लाभार्थी म्हणून घरेलू कामगाराची नोंदणी झाल्यानंतर,सचिव त्याची नोंद नोंदवहीत घेईल.हि नोंदवही नमुना छ नुसार असेल.
  • ओळखपत्र :-लाभार्थी म्हणून घरेलू कामगाराची नोंदणी झाल्यानंतर मंडळ प्रत्येक लाभार्थींला ओळखपत्र देईल.असे ओळखपत्र नमुना ज नुसार असेल.
  • घरेलू कामगारांचे अंशदान:- ज्या घरेलू कामगाराची लाभार्थी म्हणून नोंदणी झाली असेल त्याला,नोंद झालेल्या मंडळाकडे रु.५/- इतके अंशदान दरमहा द्यावे लागेल.

ऑनलाईन घरेलू कामगार नोंदणी प्रक्रिया.

• 'ऑनलाईन अर्ज' या बटनवर क्लिक करा.
• घरेलू कामगार नोंदणी अर्ज दिसेल.
• त्या अर्जवरील सर्व माहिती भरा. असे दिसणारी माहिती भरणे गरजेचे आहे. त्यामध्ये नाव,पत्ता,जन्मतारीख आहे.
• त्यानंतर 'Submit /सादर करा' बटन वर क्लिक करा.
• अर्ज 'submit / सादर करा' केल्यावर मेसेज बॉक्स मध्ये नोंदणी नं दिसेल.
• नोंदणी क्र.लिहून घ्या आणि लक्ष्यात ठेवा.

घरेलू कामगार मंडळ नाव नोंदणीसाठी शिबीर घेतात.घरेलू कामगार नाव नोंदणी फी.३० रु.व वार्षिक फी ६० रु. आहे.लाभार्थी म्हणून नाव नोंदणी करण्यासाठी नोंदणी नं.देवून बायोमेट्रिक मशीनद्वारे नाव नोंदणी केली जाते.त्यानंतर एक आठवड्यांनंतर घरेलू कामगार मंडळामध्ये जावून ओळखपत्र/स्मार्ट कार्ड घ्यावे.

लाभार्थींना लाभ

• अपघात घडल्यास लाभार्थींना तत्काळ सहाय्य पुरविणे.
• लाभार्थीच्या मुलांच्या शिक्षणासाठी आर्थिक सहाय्य करणे.
• लाभार्थीच्या अथवा त्यांच्यावर अवलंबून असलेल्या वेक्तीच्या आजारावर उपचार करण्यासाठी वैदकीय तरतूद करणे.
• महिला लाभार्थींकरिता प्रसुती लाभाची तरतूद करणे.परंतु असे प्रसुती लाभ हे केवळ दोन मुलापर्यंत देण्यात येईल.
• लाभार्थीचा मृत्यू झाल्यावर त्याच्या कायदेशीर वारसाला अंत्यविधीच्या खर्चासाठी रक्कम प्रदान करणे.
• मंडळाने वेळोवेळी निश्चित केलेले असे इतर लाभ.

"घरेलू कामगार" याचा अर्थ असुरक्षित तसेच घरेलू काम करण्याकरिता ठेवण्यात आलेला कामगार असा आहे.घरेलू कामगार यांचे काम हे अंशकालीन स्वरूपाचे असते.व ते एका पेक्षा जास्त मालकाकडे काम करतात.

कामगार आणि मालक याचे संबंध हे अंशकालीन स्वरूपाचे आहे.त्यांच्या कामाचे तास हे ठराविक नसतात.त्यांच्याकडून जास्त काम करून घेतले जायचे.जसजसे शहरामध्ये लोकसंख्या वाढत गेली तसतसे घरेलु काम करणा-या महिलाची कामगार संख्या वाढत गेली. सर्वेनुसार अंदाजे १.५ दशलक्षां पेक्षा जास्त कामगार हे घरेलू काम करतात. तसेच सर्वेनुसार मालकांची हि संख्या ४ ते ५ दशलक्ष महाराष्ट्रात आहे.घरेलू कामगार हे कायद्याच्या कोणत्याच भागांमध्ये येत नाहीत.तसेच त्यांना काही लाभ मिळावा.यासाठी महाराष्ट्र शासनाने निर्णय घेतला आहे कि,घरेलू कामगार हे कायद्याच्या एका भागात येतील त्यासाठी एक कायदा बनविला त्या अधिनियमास महाराष्ट्र घरेलू कामगार कल्याण मंडळ अधिनियम २००८ असे म्हणतात.